«Αγνωστες» και ανεξέλεγκτες οι τράπεζες σπέρματος

Από τον Ελεύθερο Τύπο - Κυριακή, 21.10.07

Υπάρχουν κάποιες τράπεζες διαφορετικές από τις άλλες, που δεν περιμένεις στην ουρά. Το «θησαυροφυλάκιό» τους κρύβει δοκιμαστικούς σωλήνες που χωρούν την ελπίδα για τη δημιουργία μιας ζωής. Στόχος η απόκτηση ενός παιδιού. Επίτευξη στόχου, με μια λέξη «ευτυχία». Ο δικός μας στόχος, από την άλλη, δεν επιτεύχθηκε ποτέ…

Η προσπάθεια να καταγράψουμε τις τράπεζες σπέρματος δημιουργώντας ένα χρηστικό οδηγό έπεσε στο κενό. Λειτουργούν στην Ελλάδα από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 – που άνοιξαν οι πρώτες στην Αθήνα – ο αριθμός τους όμως είναι άγνωστος, για έναν παράλογο λόγο: ο αρμόδιος φορέας – η Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής – δεν έχει γραμματειακή υποστήριξη! Ολα όσα αφορούν τις τράπεζες σπέρματος ρυθμίζονται με το νόμο 3305/2005, που ορίζει, μεταξύ άλλων, ότι η ανεξάρτητη Αρχή που έχει ιδρυθεί έχει ως υποχρέωση να καταγράψει τις μονάδες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και τις τράπεζες γενετικού υλικού, μεταξύ των οποίων, βέβαια, και τις τράπεζες σπέρματος. «Αυτή η διαδικασία δεν έχει ολοκληρωθεί, καθώς η Αρχή δεν είχε και δεν έχει την απαραίτητη στελέχωση και υλικοτεχνική υποδομή. Ως εκ τούτου δεν υπάρχει εθνικό μητρώο των τραπεζών και άρα κανείς δεν ξέρει πόσες ακριβώς είναι. Η Εθνική Αρχή έχει ζητήσει να δηλωθούν, αλλά για να γίνει επακριβής καταγραφή και επεξεργασία των στοιχείων απαιτείται γραμματειακή υποστήριξη, την οποία δεν έχουμε μέχρι και σήμερα. Ελπίζουμε ότι ο υπουργός Υγείας θα μας στηρίξει, διαφορετικά δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα», εξηγεί ο αναπληρωτής πρόεδρος της Εθνικής Αρχής και πρόεδρος της Συνομοσπονδίας Εταιρειών Γονιμότητας (IFFS) κ. Βασίλης Ταρλατζής, καθηγητής Μαιευτικής - Γυναικολογίας και Ανθρώπινης Αναπαραγωγής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Ο ίδιος επισημαίνει ότι τράπεζες σπέρματος δεν υπάρχουν σε κρατικά ή πανεπιστημιακά νοσοκομεία, οπότε όλες είναι ιδιωτικές. Εκ των ιδιοκτητριών βιοϊατρικού ινστιτούτου που διαθέτει τράπεζα σπέρματος –και μάλιστα μία από τις πρώτες στη χώρα– η βιοχημικός κυρία Πέννυ Αμπατζή, περιγράφει πως σήμερα κάθε κέντρο εξωσωματικής γονιμοποίησης διαθέτει τράπεζα, «αφού χρειάζεται να κάνει κατάψυξη και συντήρηση σπέρματος για να μπορεί και να το δώσει», και υπολογίζει πως μόνο στην Αθήνα υπάρχουν πάνω από 35 τέτοια κέντρα. Τα δείγματα καταψύχονται, φυλάσσονται και συντηρούνται σε ειδικές θερμομονωτικές φιάλες που περιέχουν υγρό άζωτο και διατηρούν τη θερμοκρασία στους - 196°C. Η κατάψυξη γίνεται σταδιακά και με τη χρήση ειδικών υλικών, τα οποία προστατεύουν τα σπερματοζωάρια από τη δημιουργία κρυστάλλων που θα τα καταστρέψουν. Στη θερμοκρασία αυτή πρακτικά δεν υπάρχουν απώλειες για όσο χρονικό διάστημα κι αν περάσει. Το σπέρμα υφίσταται αλλοίωση στη φάση ψύξης-απόψυξης, οπότε και πρέπει να απορριφθεί.

Οριο στις προσφορές

Ο νόμος ορίζει ότι ανάλογα με το μέγεθος της πόλεως στην οποία χρησιμοποιείται το σπέρμα ο δότης μπορεί να κάνει δωρεά μέχρι και δέκα φορές, όπως για παράδειγμα στην Αθήνα. Ο αριθμός στις μικρότερες πόλεις μειώνεται, ώστε ο κίνδυνος να συναντηθούν και να παντρευτούν τα «αδέλφια» να είναι απειροελάχιστος, ενώ γίνονται και ανταλλαγές σπέρματος με χώρες του εξωτερικού. «Η κοινοτική οδηγία, που επίκειται να ενσωματωθεί στο Εθνικό Δίκαιο, σκοπεύει ακριβώς στην ασφαλή διακίνηση γενετικού υλικού, στο οποίο εμπίπτει και το σπέρμα, ανάμεσα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ωστόσο, η τράπεζα που θα αποστείλει από εδώ θα πρέπει να πληροί όλες τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές που ορίζονται στην ευρωπαϊκή ντιρεκτίβα για να μπορεί να διασφαλιστεί ότι όλα γίνονται όπως πρέπει», επισημαίνει ο κ. Ταρλατζής.
Μέχρι στιγμής δεν έχει ελεγχθεί πόσοι δότες υπάρχουν ή έχουν υπάρξει στην Ελλάδα, αφού δεν έχει αναπτυχθεί σύστημα καταγραφής. Εφόσον η ανεξάρτητη Αρχή προχωρήσει σε αυτό το έργο, θα μεταφερθούν τα στοιχεία απ’ όλες τις τράπεζες σε άκρως απόρρητο αρχείο, το οποίο θα φυλάσσεται από την ίδια την Αρχή. Στις αρμοδιότητές της εξάλλου είναι και το εθνικό σύστημα καταγραφής όλων των προσπαθειών υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, δηλαδή εξωσωματικής γονιμοποίησης και σπερματέγχυσης με σπέρμα του συζύγου, συντρόφου δότη ή ωάρια δότριας. Η δημιουργία τραπεζών ωαρίων βρίσκεται ακόμη σε ερευνητικό στάδιο, γιατί είναι τεχνικά πιο δύσκολη η κατάψυξή τους.

Μειώνεται κάθε χρόνο η ζήτηση

Τα προβλήματα ποιότητας σπέρματος είναι κατεξοχήν ο λόγος που θα οδηγήσει ένα ζευγάρι στη λύση της τράπεζας. Στην πραγματικότητα, η ζήτηση σπέρματος έχει μειωθεί σημαντικά αφότου το 1992 αναπτύχθηκε η τεχνική της μικρογονιμοποίησης ή ενδοωαριακής έγχυσης σπερματοζωαρίων, που έδωσε λύση στη συντριπτική πλειονότητα των υπογόνιμων ζευγαριών με ανάλογα προβλήματα.
Οπως εξηγεί ο αναπληρωτής πρόεδρος της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής καθηγητής κ. Βασίλης Ταρλατζής, σήμερα ζήτηση υπάρχει μόνο σε περιπτώσεις όπου το ζευγάρι δεν θέλει να υποβληθεί η σύζυγος σε εξωσωματική γονιμοποίηση, αφού η χρήση σπέρματος δότη στο πλαίσιο της σπερματέγχυσης είναι μια πολύ πιο απλή διαδικασία. Υπάρχουν περιστατικά όπου ο σύζυγος δεν έχει κανένα σπερματοζωάριο ούτε στην εκσπερμάτιση ούτε σε δείγμα βιοψίας όρχεων, οπότε δεν μπορεί να εφαρμοστεί η μέθοδος της μικρογονιμοποίησης, ενώ σπέρμα δότη χρησιμοποιείται και σε περίπτωση γενετικού νοσήματος του άντρα, προκειμένου να μη μεταδοθεί το νόσημα στο παιδί.

Κατά πόσο όμως είναι δεκτικοί οι άνδρες σε αυτήν τη λύση; «Δεν είναι εύκολο για εκείνους», απαντά η κ. Αμπατζή, που με τους συνεργάτες της δημιούργησαν τράπεζα σπέρματος πριν από 18 χρόνια. «Βλέπεις άντρες να αρνούνται, παρά την εμμονή των γυναικών ή να παίρνουν οι ίδιοι την πρωτοβουλία να καταφύγουν σε τράπεζα σπέρματος. Βλέπεις γυναίκες να λένε όχι στην εύκολη λύση, γιατί αισθάνονται ότι προδίδουν το σύντροφό τους, και να προτιμούν να μπουν σε διαδικασία εξωσωματικής γονιμοποίησης, με πολύ χαμηλές πιθανότητες. Βλέπεις όμως και ζευγάρια αποφασισμένα και πεπεισμένα ότι η οικογένεια μετράει πιο πολύ από έναν βιολογικό παράγοντα». Ο δότης έχει το δικαίωμα να γνωρίζει αν ένα παιδί έχει γεννηθεί ως αποτέλεσμα δικής του δωρεάς, όχι όμως και την ταυτότητά του.

Αντίστοιχα, απόρρητα είναι, σύμφωνα με το νόμο, και τα στοιχεία ταυτότητας των δοτών. Ο κ. Ταρλατζής ξεκαθαρίζει πως, αν χρειαστεί, μπορούν να δοθούν πληροφορίες ιατρικής φύσεως, που όμως δεν οδηγούν στην ταυτότητα του δότη.

Σε περίπτωση διεκδίκησης της πατρότητας, ο νόμος 3089 ορίζει ότι, εφόσον ο σύζυγος έχει δώσει εγγράφως τη συγκατάθεσή του ή ο σύντροφος σε περίπτωση εγκυμοσύνης εκτός γάμου έχει συναινέσει με συμβολαιογραφική πράξη, τότε αυτομάτως αναγνωρίζεται ως ο νόμιμος πατέρας.

της ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑΣ ΓΑΡΝΕΛΗ
ΦΩΤΟ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΙΣΑΤΖΕΚΙΑΝ

Ελεύθερος Τύπος